Upadłość konsumencka - czyli jak pozbyć się długów
Wpadnięcie w spiralę długów w związku z różnymi problemami życia codziennego, nie powinno spychać człowieka na margines społeczny, w tym wpychać w szarą strefę, narażać na depresję oraz problemy rodzinne. Każdy z nas powinien mieć drugą szansę na rozpoczęcie życia na nowo i to zarówno wówczas, gdy brak zdolności do dalszego regulowania zobowiązań finansowych jest wynikiem okoliczności niezależnych od człowieka (utrata pracy, ciężka choroba lub inne zdarzenie losowe), jak i okoliczności zależnych (zbyt duża konsumpcja, w tym będąca wynikiem przecenienia własnych możliwości finansowych czy też błędne decyzje inwestycyjne).
Do 31 marca 2009 roku w prawie polskim nie istniała możliwość ogłoszenia upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Problem ten dostrzegł zresztą Ustawodawca, który ustawą o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 5 grudnia 2008 roku (Dz.U. Nr 234, poz. 1572) wprowadził przepisy regulujące postępowanie upadłościowe osób nieprowadzących działalności gospodarczej – tzw. upadłość konsumencką.
Pomimo jednak tego, że przepisy te obowiązują już od przeszło 12 lat, przez większość tego czasu upadłość konsumencka nie cieszyła się dużym zainteresowaniem. Było to zresztą efektem przesłanek od których zaistnienia uzależnione było ogłoszenie upadłości konsumenckiej, gdyż pierwotnie ogłoszenie upadłości konsumenckiej było w uproszczeniu uzależnione od tego przyczyn, które doprowadziły do niewypłacalności konsumenta.
Z dniem 24 marca 2020 roku weszła jednak w życie kolejna nowelizacja tych przepisów, która wprowadziła dalszą liberalizację przesłanek, od zaistnienia których uzależnione jest ogłoszenie upadłości konsumenckiej, oddając tym samym do rąk konsumentów realne narzędzie pozwalające na wyjście przez nich z długów przerastających ich możliwości finansowe tzw. upadłość konsumencka, w tym konsumenckie uproszczone postępowanie upadłościowe.
Dla kogo upadłość konsumencka jest najbardziej opłacalna?
Upadłość konsumencka jest dla osób nie prowadzących działalności gospodarczej, które w sposób racjonalny i bez ponoszenia dodatkowych kosztów, w tym kosztów odsetek, kosztów procesu i egzekucyjnych, chcą poradzić sobie z sytuacją, w której ciążące na nich zobowiązania przekraczają ich możliwości finansowe. Przy podjęciu jednak tej decyzji należy liczyć się z tym, że w ramach postepowania upadłościowego likwidacji - sprzedaży podlega cały wartościowy majątek konsumenta m.in. to z którego wartości zaspakajani są wierzyciele w toku postępowania upadłościowego. Nie dotyczy to wyłącznie majątku ruchomego najpotrzebniejszego w życiu codziennym, jak również części dochodów uzyskiwanych po ogłoszeniu upadłości (np. z tytułu wynagrodzenia za pracę, ze świadczenia emerytalnego, rentowego itp.), które po zakończeniu postępowania upadłościowego zostaną pozostawione do dyspozycji dłużnika.
Postępowanie to jest zatem dla konsumentów, którzy są świadome tego, że z uwagi na wielkość ciążących na nich zobowiązań, nie są one już w stanie dalej ratować swojego wartościowego majątku (np. mieszkania/domu) i liczą się z tym, że po zakończeniu postępowania upadłościowego zaczną swoje życie od nowa, z jednej strony wolne od dotychczasowych zobowiązań, ale z drugiej że w wyniku postępowania upadłościowego utracą cały swój wartościowy majątek na spłatę wierzycieli. Dlatego też najbardziej korzystne będzie skorzystanie z ww. upadłości przez osoby, które nie posiadają w ogóle majątku albo posiadają go w niewielkim rozmiarze.
Każdorazowo natomiast konsument jako dłużnik musi być niewypłacalny. Innymi słowy musi on mieć co najmniej jednego wierzyciela, któremu nie reguluje wymagalnych zobowiązań. Przykładowo dłużnik nie płaci rat kredytu, których termin upłynął.
Co daje konsumentowi upadłość konsumencka i jakie długi podlegają umorzeniu w ramach tej upadłości
Upadłość konsumencka z założenia służy oddłużeniu konsumenta. Prowadzone przed sadem upadłościowym postępowanie prowadzi do ustalenia jakim osobom, w jakiej wysokości oraz w jakich terminach konsument będzie zobowiązany spłacić swoje zadłużenie, przy uwzględnieniu możliwości zarobkowych i kosztów utrzymania rodziny. Oznacza to, że w następstwie upadłości konsumenckiej, konsument może liczyć nie tylko na rozłożenie długów na raty, ale także na ich bardzo znaczne zredukowanie. Okres realizacji planu spłaty wierzycieli może bowiem wynosi maksymalnie do 7 lat.
Co do zasady postepowaniem upadłościowym objęte są wyłącznie długi konsumenta powstałe przed ogłoszeniem upadłości. W konsekwencji, wszystkie zobowiązania, które powstaną po tej dacie konsument zobowiązany jest regulować w terminach ich płatności, np. czynsz za mieszkanie, opłaty za media, opłaty za telefon itp. Być może w związku z tym będzie konieczna zmiana standardu życia i bardziej oszczędne gospodarowanie swoimi środkami, w tym uwzględniając konieczność wykonania ustalanego w ramach upadłości konsumenckiej dodatkowego tzw. planu spłat wierzycieli. W przypadku bowiem, gdy likwidacja majątku dłużnika nie pozwala na spłatę całości długów, to wówczas zasadniczo Sąd ustali plan spłaty wierzycieli. Polega on na tym, że dłużnik musi spłacić część długów w ratach określonych przez Sąd. Będą one ustalone proporcjonalnie do możliwości majątkowych i zarobkowych dłużnika. Uwzględnia się konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe. Po realizacji ww. planu Sąd umorzy pozostałe długi. Innymi słowy dłużnik uwolni się od części długów bez konieczności ich spłaty.
W ramach upadłości konsumenckiej nie podlegają jednak umorzeniu:
- długi alimentacyjne;
- długi z tytułu rent i odszkodowań, które stanowią rekompensatę za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci;
- długi z orzeczeń w sprawach karnych i wykroczeniowych;
- długi umyślnie zatajone.
Warto w tym miejscu dodać, że w wyjątkowych sytuacjach Sąd nie ustala w ogóle planu spłaty. Ma to jednak miejsce, wyłącznie gdy osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat. Innymi słowy dłużnik może uwolnić się od całości długów bez konieczności ich spłaty. Może to nastąpić także w sytuacji, gdy dłużnik nie miał jakiegokolwiek majątku, podlegającego likwidacji.
W momencie ogłoszenia ww. upadłości dochodzi natomiast do połączenia wszelkich postępowań prowadzonych przez wierzycieli w stosunku do konsumenta. Od tej pory zasadniczo występuje jedno postępowanie, które prowadzi syndyk.
Co do zasady ogłoszenie upadłości skutkuje wstrzymaniem postępowań sądowych i egzekucyjnych prowadzonych przeciwko dłużnikowi. Od tej pory będą one umarzane bądź prowadzone przez syndyka co daje znaczną oszczędność w zakresie kosztów i czasu prowadzenia takich postepowań.
Ogłoszenie upadłości powoduje natomiast, iż konsument traci możliwość swobodnego dysponowania swoim majątkiem. Musi on także wskazać i wydać syndykowi cały majątek i odpowiednią dokumentację. Syndyk może także zająć majątek dłużnika. Dodatkowo, ogłoszenie upadłości powoduje, że wymagalne stają się wszystkie zobowiązania konsumenta. Przykładowo dotychczas spłacana ratalnie pożyczka stanie się natychmiastowo płatna w pełnej wysokości.
Konsument nie będzie już jednak musiał spłacać tych zobowiązań na dotychczasowych zasadach, w tym właśnie znosić działań egzekucyjnych jego wierzycieli.
Zakres i termin uregulowania tych zobowiązań określi syndyk w projekcie planu spłaty wierzycieli, a plan ten zatwierdzi sąd upadłościowy. Konsument zobowiązany będzie natomiast wyłącznie do wykonania tego planu spłat, który uwzględniał będzie jednocześnie jego zdolności zarobkowe i majątkowe, w tym koszty potrzebne na utrzymanie konsumenta oraz jego rodziny.
Konsument będzie mógł jedynie zawierać drobne umowy dotyczące życia codziennego. Będą one finansowane ze środków, nie zajętych przez syndyka.
Jak złożyć wniosek o ogłoszenie ww. upadłości?
Wniosek o ogłoszenie upadłości składa się na formularzu, dostępnym w załączniku - tutaj.
Podstawa prawna:
ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tekst jednolity Dz. U. z 2020 r. poz. 1228 ze zm.)
