Każda osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych, może decydować o tym, co stanie się z jej majątkiem po śmierci. Sposobem na wyrażenie swojej woli jest sporządzenie testamentu. Jak to zrobić? Jakie ponosi to konsekwencje? Czym różnią się dziedziczenie ustawowe i testamentowe? Wyjaśniamy.

Czym jest dziedziczenie testamentowe – definicja

Testamentowe dziedziczenie to jeden ze sposobów na rozporządzenie swoim majątkiem. Testator, a więc osoba spisująca testament, wskazuje, kto po jej śmierci ma otrzymać spadek. W sytuacji, gdy zmarły pozostawił ważny testament, to on w pierwszej kolejności jest uwzględniany przy podziale majątku.

Jeżeli testamentu nie ma, stosuje się dziedziczenie ustawowe. W tej sytuacji majątek przejmują krewni zmarłego, zgodnie z ustaloną w przepisach prawa kolejnością.

Kto może sporządzić testament?

Testament może sporządzić każda osoba, która:

ukończyła 18 lat lub przed osiągnięciem tego wieku zawarła małżeństwo,
ma pełną zdolność do czynności prawnych, a zatem nie została całościowo lub częściowo ubezwłasnowolniona.

Warto wiedzieć, że testament można spisać w dowolnym momencie swojego życia. Można go też odwołać i spisać nowy.

Zasady dziedziczenia testamentowego

Dziedziczenie na mocy testamentu ma priorytet wobec dziedziczenia ustawowego. Warto wiedzieć, że:

następuje ono w momencie otwarcia spadku – tj. po śmierci testatora,
spadkobiercą może być dowolna osoba – nie tylko np. dziecko spadkodawcy czy jego małżonek, ale również niespokrewniona osoba czy też organizacja,
testator może powołać do spadku jednego, dwóch lub więcej spadkobierców,
spadkobiercy nie mają obowiązku przyjęcia spadku – testator może się „zabezpieczyć” na taką okoliczność, wskazując kolejne osoby, na które przechodziłoby prawo do niego, gdyby pierwotny spadkobierca odmówił lub nie dożył otwarcia spadku,
spadkodawca może sporządzić testament w odniesieniu do całego majątku lub jego części.

Dziedziczenie testamentowe a ustawowe

Dziedziczenie ustawowe i testamentowe różnią się znacząco. Zasady odnoszące się do tego pierwszego są stosowane w sytuacji, gdy w momencie otwarcia spadku nie było testamentu albo kiedy wszyscy testamentowi spadkobiercy odmówią przejęcia majątku. Wówczas kolejność dziedziczenia jest regulowana przepisami prawa i uzależniona od sytuacji rodzinnej zmarłego. Są np. sytuacje, w których majątek przejmują nawet dziadkowie spadkodawcy.

Przy dziedziczeniu testamentowym testator może wskazać dowolne osoby oraz nałożyć dodatkowe warunki przejęcia spadku, np. konieczność spełnienia określonego świadczenia majątkowego.

W jaki sposób sporządza się testament?

Testament można sporządzić na kilka różnych sposobów. Co do zasady wyróżnia się testamenty zwykłe oraz testamenty szczególne.

Do tej pierwszej grupy zalicza się:

testament holograficzny, czyli sporządzony własnoręcznie,
testament notarialny – spisany przez notariusza,
testament allograficzny, czyli urzędowy, sporządzony w obecności urzędnika, np. kierownika urzędu stanu cywilnego, prezydenta miasta, marszałka województwa etc. w obecności dwóch świadków.

Za testamenty szczególne uznaje się:

testament ustny – potwierdzają go zgodne zeznania świadków złożone przez co najmniej trzy osoby,
testament podróżny – może zostać złożony w samolocie lub na polskim statku w obecności dowódcy lub jego zastępcy oraz dwóch dodatkowych świadków,
testament wojskowy – to forma zarezerwowana dla testatorów będących członkami sił zbrojnych.

Testament szczególny jest wiążący wyłącznie wówczas, gdy testator nie ma możności sporządzenia testamentu zwykłego.

W jakich sposób można odwołać testament?

Spadkodawca może w każdej chwili testament odwołać, o ile nadal zachowuje pełną zdolność prawną. Może to zrobić np.:

przez zniszczenie starego testamentu – to częste w przypadku dokumentów odręcznych,
przed notariuszem – w formie stosownego oświadczenia,
poprzez spisanie nowego testamentu – w momencie otwarcia spadku pod uwagę brany jest ostatni dokument, a postanowienia poprzedniego testamentu są nieważne.

Dziedziczenie testamentowe a zachowek

Osoby spokrewnione z testatorem, które nie zostały uwzględnione w testamencie, a dziedziczyłyby po nim na drodze ustawowej, mogą się ubiegać o zachowek. Zazwyczaj wynosi on 50% wartości części majątku, który przysługiwałaby w chwili otwarcia spadku. Ubiegać się o niego mogą np. małżonek spadkodawcy, rodzeństwo spadkodawcy czy dzieci małżonka spadkodawcy, w zależności od sytuacji rodzinnej, na drodze sądowej.

Dziedziczenie testamentowe a podatek

Przyjęcie spadku wiąże się z powstaniem obowiązku podatkowego – bez względu na formę, w jakiej został on przekazany. Warto jednak wiedzieć, że nie zapłacą go osoby z tzw. grupy 1 podatkowej, a zatem najbliżsi krewni. Dotyczy to np. zstępnych spadkodawcy, wstępnych, pasierbów, małżonka, rodzeństwa, ojczyma i macochy. Muszą oni jednak zgłosić uzyskanie spadku do urzędu skarbowego w ciągu 6 miesięcy od wejścia w jego posiadanie.

Pomoc przy dziedziczeniu testamentowym – Kancelaria MKKL

Kancelaria MKKL świadczy szeroki zakres usług związanych z dziedziczeniem testamentowym. To m.in. porady prawne dla testatorów i spadkobierców, a także wsparcie przy dochodzeniu swoich praw – związanych np. z zachowkiem – przez osoby nieujęte w testamencie.

Szczegółowe informacje o zakresie działania kancelarii można uzyskać, kontaktując się telefonicznie lub mailowo.